ALZHEIMER PSİKOLOJİSİ ve HASTA YAKINLARININ PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK SÜRECİ
Alzheimer hastalığı gittikçe ilerleyen bir şekilde bilişsel yeteneklerin yıkımına neden olan bir beyin hastalığıdır. Kişi yavaş yavaş çevre ile iletişim kurma ve karar verme yeteneğini kaybeder. Günlük yaşam aktivitelerini yerine getiremez. Belleğini kaybeder. Anormal davranışlarda bulunur. Kişilikte bir değişiklik olur, kaygı artar.
Alzheimer hastalığının hali hazırda tedavisi yoktur. Ancak hastalığın ilerlemesini yavaşlatacak ilaçlar mevcuttur.
ALZHEIMER HASTALARINDA GÖRÜLEN BENZER DAVRANIŞLAR
Kalabalıktan hoşlanmaz, şüphecidir, hayaller görür, uykusu düzensizdir, kişiliği değişir, sürekli dolaşır, kaybolabilir, eşya saklar, dolap boşaltır, yeme bozuklukları oluşur.
HASTALIK SÜRECİNDE HASTA VE YAKINI
İleriye dönük plan yapmak gerekir. Bu plan hem kısa dönem ve hem de uzun dönem için yapılması gerekir. Hastalığa hem maddi açıdan hem de duygusal açıdan hazırlıklı olmamız gerekiyor.
Hastanız için evde güvenli bir ortam oluşturmanız gerekir. Evde hastanıza ileri evrelerde temizlik açısından, tuvaletini yapması ve beslenmesi açısından yardım etmeniz gerekecektir. Hastanızı koruyacak şekilde evde değişiklikler hastanızın tehlikeli olanlara örneğin mutfağa, ilaçlarınızı sakladığınız alanlara, girmesini engellemeniz gerekecektir. Banyoda tutunması için barlar gerekebilir. Dış kapının kilitli kalması gerekebilir.
Sevdiğiniz kişi sık sık kullanılan objelerin isimlerini unutabilir. Kınamak bir işe yaramaz. Hastanıza sevgi göstermeniz, duygusal destek vermeniz gerekecektir. Hastanızla tartışmamalısınız. Hastanıza ilginç aktiviteler bulmanız ve anlayışlı insanlarla sosyal iletişimi arttırmanız gerekir.
Hastanızda davranış ve kişilik değişikliklerinin olabileceğini bilmeniz gerekir. Alzheimer hastası başlangıçta kompleks işleri, daha sonraki dönemlerde basit işleri yapmada zorlanır. Uyku – uyanıklık dönemi değişir. Hastanız bazı geceler sizin normal uyku uyumanızı engelleyebilir.
Hastanızla ortak hatıralarınızı paylaşmaktan zevk alın. Alzheimer hastası yeni bilgileri öğrenmeyi, onları akılda tutmayı ve onları tekrar hatırlamayı başaramayabilir. Onunla önceki yıllarda mutlu oldukları hatıraları konuşmaya çalışın.
Hastanız ve bir bakıcı olarak siz zaman içinde bir takım değişiklikler yaşayacaksınız. Bu durum korkutucu olabilir ve esneklik gerektirir. Alzheimer hastasına ve kendinize karşı nazik olun. Hasta sizin kim olduğunuzu söyleyemeyebilir. En yakın akrabasını veya arkadaşlarını tanımayabilir. Ancak çoğu kez, kalmış yetenekleri ile duygularını ifade edebilirler.
Uygun sağlık bakımını sağlayın. Hastanızı kendisini yaralamasın diye izleyin. Hastalık açısından gözleyin (örneğin enfeksiyonlardan veya deride oluşabilecek yaralardan). İdrar yolu enfeksiyonları açısından dikkatli olun.
SALDIRGANLIKLA BAŞA ÇIKMA YÖNTEMİ
Saldırgan davranışın hastadan, çok beyin hasarına bağlı olduğunu bilsek de bu davranışa neyin sebep olduğunu anlamaya çalışın.
Yatıştırıcı sakin bir ses tonu ile konuşun, olumlu ve güven verici olun. Siz ne kadar öfkelenir yada korkarsanız hasta da o kadar saldırgan davranacaktır.
Bakıma ihtiyacının olması, kendini kaybolmuş hissetmesi, sahip olduğu şeyleri ve özgürlüğünü kaybetmiş olmak ona zalimce geldiği için ‘bana zalimce davranıyorsun demesi’, ‘Hayat bana zalim davranıyor’ anlamına gelebilir.
Umumi bir yerde olay yarattıysa hiç bir şey söylemeden onu uzaklaştırın şayet utanılacak bir durum yaratacağını anlarsanız ilgisini başka yöne çekin. Örneğin kişisel sorular soruyorsa konuyu değiştirin. Ona yemek vermediğinizi söylüyorsa aşırı tepki vermeyin, tartışmayın, onu şaşırtın ve ilgisini başka yöne kaydırın. Örneğin birlikte bir şeyler içmeyi, bir yerlere gitmeyi ya da yapmaktan hoşlanacağı bir şeyler yapmayı teklif edin.
Fiziksel saldırganlık durumunda geri çekilin. ‘Lütfen canımı yakma’ veya ‘lütfen dur’ demenin yararı olabilir. Odadaki insanları dışarı çıkarın ve hasta sakinleşinceye kadar içeri almayın.
Saldırganlık konusunda endişeniz varsa ortamdaki ağır ve keskin nesneleri kaldırın.
Saldırganlaşırsa o anda bu davranışa neyin sebep olmuş olabileceğini, olayı neyin tetiklediğini anlamaya çalışın, ellerini veya kollarını tutmak gibi sınırlayıcı bir davranıştan kaçının.
Endişe, korku, ajitasyon (gergin, karmaşık ruh hali), sinirlilik, öfke, gerginlik gibi duyguların her biri saldırgan davranışa sebep olabilir. Bu duyguları ortaya çıkaracak faktörleri ve bu duygularla nasıl baş edeceğinizi öğrenin. Özetle; saldırgan davranış sorunu ile baş etmek için şunlardan kaçının;
Yüzleştirici davranış ve tartışma
Alınganlık, olayları kişisel saldırı olarak yorumlama
Fiziksel güç kullanarak, gülerek ya da sataşarak hastayı kışkırtma
Korktuğunuzu belli etmeyin
Hastayı köşeye sıkıştırmayın ya da kendinizin köşeye sıkıştırılmasına izin vermeyin
Hasta ile aranızda yeterli alan bırakın
HASTA YAKINI PSİKOLOJİSİ
Alzehimer hastasında oluşan davranış bozukluklarının, hasta yakınlarını ve ona bakım verenleri tükettiği, yaşam kalitesini düşürdüğü ve depresyona yol açtığı gözlenmekte.
Zira bakım verenin düşük yaşam kalitesi, hastanın bakım kalitesini düşürür, istismarı tetikler.
HASTA YAKINI OLARAK PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK
Kendinize bakmayı unutmayın.
Sevdiğiniz bir varlığa bakarken kendinizi de ihmal etmeyin.
Alzheimer hastasına bakanlar arasında, depresyon, anksiyete ve strese bağlı fiziksel hastalık oluşabilir.
Bu durumda olursanız psikolojik danışmanlık hizmeti alın.
Farklı sağlık sorunlarınızda, doktorunuzla randevularınızı ertelemeyin.
