İbrahim hakkı Erzurim-i, Hazretleri Erzurum’un Hasankale kazasından olup asrının büyük velilerindendir. Doğumu 1703 vefatiı ise 1780dir. Kalbi Ehli Beyt ve Allah sevgisi ile dolu ruhu ise manevi alanda yükselmeye azimli ve kararlı olan İbrahim Hakki Hazretlerinin çok muhterem babası Derviş Osman Efendi bir mürşidi Kamil bulup ve ona bağlanmak için arayışa geçer ve yorucu bir arayıştan sonra Siirt ilinin 10 km doğusunda olan Tillo köyünde, gavs seyh İsmail fakirullah hazretlerini bulur ve ona içtenlikle bağlanıp ölünceye kadar evini, hanımını ve çocuklarını aramadan orda kalır.
İbrahim hakkı hazretleri de annesi ölünce amcası ile beraber Tillo’ya babasının yanına gelir ve babasının şeyhi olan şeyh fakirullah hazretlerinin himayesi ve manevi terbiyesi altına girer. Şeyh ona hem din ve dünya ilimlerini öğretmiştir. Aynı zamanda da manevi alan da mürebbisi olmuştur.
Üç aşıra yakın önce insanlığa verdiği öğüt ve nasihatleri insanlığa kıyamete kadar geçerlidir. Ve okuyucularınım okuyup düşünmelerini istirham ederim.
Kurtuluş doğruluktadır.
Ey aziz, konuşursan doğru konuş, doğruluk keramettir, yalan aşağılıktır. Kurtuluş doğruluktadır. Yalancı ve hileci şeytandır. Lakin görünüşte insandır. Yalan söyleyen kimseden hayır umulmaz. Boş laflar ve şakalar zarara yol açar. Ömrü boşa geçirmektir. Gıybet ve kovculuktan sakın ki bunlar insanı haktan ve halktan uzak ederler.
Dili tatlı olanın dostu çok olur.
Dil insanın terazisidir. Alim ve cahili ayırıcıdır. Mümin insaf insafla gider, ahlakı güzel olan yumuşak söyler. Çok selam ve tatlı dil sevgiye sebeptir. Büyüklerin yolu güzel sözlü olmak ve açık selam vermektir. Dili tatlı olanın dostu çok olur sözü tatlı olanın muhabbeti lazımdır.
Özür dileyenin özrünü kabul et.
Allah’ı tanıyan kişi insanlardan özür diler, özür dileyenin özrünü kabul eyle, sana eziyet edeni affedip tatlı ve yumuşak söyle. Elinden geldiği kadar kusurları affet. Ayıpları görmezden gel. Af insanların en güzelidir.
İki arkadaş hayatın süsüdür, iyilik yapanla kötülük yapanı bir tutma, iyilik edeni duanda unutma, iyiliği unutup kusuru saklayan dost değil düşmandır. Dostunun hatasına dayanamayan ölüm hastalığında yalnız kalır. Dostun gözün gibi olan insandır. İyi arkadaş hayatın süsün ve belada yardımcıdır. Güzel görüşmekle arkadaşlık devam eder.
Münim yumuşak olur, münin uysal ve yumuşak olur, emin ve güvenilir olur, Hilim yumuşak huyun esasıdır. Hilmin başı rıfk ( yumuşak davranmak iyi muamele) ve bilimdir. Bereket rıkf iledir. İlmin başı kızgınlığını yenmek ve tahammüldür. Hikmetin başı insanlarla iyi geçinmektir. İnsanın rıfk cömertliği düşmanına kendini sevdirir. Hilmin ( akıllı ağır başlı) zekatı güzel idaredir. İlmin zekatı zeki insanlara öğretmektir. İlmin süsü hilim ve rızadır. Hilmin süsü eziyete katlanmaktır. Kudretin süsü insaf ve adalettir. Nimetin süsü akraba ziyaretine gitmektir. İyi insan azada şükreder. Büyüklenmek telefin esasıdır. Kanaat kalaylığın özü, tamah fakirin felaketidir. Söz vermek öyle hastalıktır ki şifası vefadır. Akıllı kimseye muhalefet etmek şiddetli tekdire gider. Ahmağa cevap vermemek en güzel cevaptır. İyi insan aza şükreder kötü insan çoğu da beğenmez kötüye kullanır. İyi insan verdiği sözü yerine getirir. Sözünü tutmayanı affeder. Hakka yaklaşmak yalvarmakladır. İnsanlara yaklaşmak ise onlardan bir şey istememektir.
Cimri ve korkakla istişare etme. Meşveret ( danışma) sana rahattır. İstişare rahmettir. Cimri ve korkakla meşveret etme. İyi insan güzel hareketleri kendi üzerine borç bilir ve bunları yerine getirir. Başa kalkıcı alçak insanlar ise geçmişte yaptıkları iyilikleri bir borç bilip almaya çalışırlar. Mümin insanların eziyetlerine katlanır. Ondan ise kimse incinmez. İyi insan namusunu malıyla, kötü insan malını namusuyla korur.
Yardım etki yardım olunasın. Kendine razı olduğun sözü insanlara söyle iyi bir insana ihanet ettiysen ondan sakın kötü bir insana iyilik yaptıysan kendini ondan koru. En faydalı hazine gönüllerdeki sevgidir. Güzel ahlakın en güzeli sana gelmeyene senin gitmendir. Seni mahrum edene senin iyilik etmendir. Sana zulmedeni senin affetmemdir.
Cömertlik insanın süsüdür, malik olursan rıfk eyle söz verirsen tut, sevginin temeli cömertliktir. Şükür ile nimet artar kanaatin meyvesi azizliktir. Tevazu ilmin meyvesidir, tevazu şeref süsüdür. Tevazünün meyvesi yükselmektir. Ülfetin sebebi vefadır, ayrılığın sebebi ihtilaftır. Halkın ayıplarını arayanın ayıpları duyulur. İnsanlar için kuyu kazan kendi düşer içine. Halka ihsan eden haktan ihsan bulur. İnsanlara teşekkür etmeyen Allah’a şükretmiş olmaz. İnsanlardan utanmayan Allahtan haya etmemiş olur. Babasına ve annesine itaatli olan evladını kendine itaatli bulur. Geçimli hanım iki rahatın biridir. Kadın reyhandır, kahraman değil onu yük altına atma kadına yük olma.
Hak şerleri hayreyler
Zannetme ki gayr eyler
Arif anı seyreyler
Mevla görelim neyler
Neylerse güzel eyler
Naçar kalacak yerde
Nagah açar ol perde
Dermen olur ol derde
Mevla görelim neyler
Neylerse güzel eyler
Sen hakka tevekkül kıl
Teslim ol ve rahat bul
Sabreyle ve razı ol
Mevla görelim neyler
Neylerse güzel eyler.
