“Eğer nereye gittiğinizi bilmiyorsanız, dikkatli olun çünkü hiç bir yere varamayabilirsiniz…”

Y. BERR

Meslek seçimi kişinin gelecekteki yaşam tarzını belirlenmesinde dönüm noktalarından biridir diyebiliriz. Kişinin meslek seçiminde doğru ve isabetli karar vermesi tüm hayatının kalitesini ve mutluluğunu etkiler. Kişinin mutluluğunda doğrudan etkili olan faktörlerin en önemlisi; çalışma hayatıdır. Çalışma hayatında ve özel hayatta mutlu olmanın, iyi bir kariyer elde etmenin ilk adımı kişiliğe uygun meslek seçmekle mümkündür. Kendine uygun meslek seçmiş olan kişilerin işlerini severek yaptığını, mesleğinde ilerlediğini, böylece hem coşkulu hem mutlu hem de verimli olarak yaşamlarını sürdürdüğünü gözlemekteyiz.

Buna karşılık yetenekleri ve ilgilerine uygun olmayan meslek seçen kişilerin ise; çalışmaya karşı isteksiz, işe devamsız oldukları, iş verimleri düşük, yeniliklere direnen ve her zaman mesleklerini değiştirme gayreti içinde olan bireyler oldukları görülmektedir. Bu, hem mutsuzluğu yaşayarak çalışmaya gayret eden kişi için hem de işveren için çalışma hayatında istenmeyen bir durumdur.

Meslek;

Bireylerin,  insanlara mal ya da hizmet üretmek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, belirli bir eğitimle kazanılan, sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenmiş etkinlikler bütünüdür.

Bir başka tanıma göre Meslek; kişilerin belli bir eğitimle edindikleri ve hayatlarını kazanmak için sürdürdükleri düzenli ve kurallı faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir.

Sanayinin gelişmesi, toplumsal dokunun değişmesi ve teknolojik yeniliklerin artması yeni yeni meslek gruplarını doğurmuştur. Böylece insanların hayatına girecek yeni yeni ilgi alanları ve kendini gerçekleştirme biçimleri ortaya çıkmıştır.

Meslek seçimi ise; bir kimsenin, çeşitli meslekler arasından en iyi yapabileceğini düşündüğü faaliyetleri içeren ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı bir mesleğe yönelmesidir.

Çağdaş bir toplumda kişinin en önemli gelişim görevlerinden biri mesleğini seçmesidir. Bu seçimi yaparken önemli olan, bir kişinin sahip olduğu özellikleri en iyi kullanabileceği ve beklentilerini en iyi biçimde karşılayacak olan mesleği seçebilmesidir.

MESLEK SEÇİMİNİN YAŞAMA ETKİLERİ

  • Gelecekteki günlerini hangi koşullar altında geçirebileceğini belirler.
  • İşimizin sürekli olup olmaması hayatımızın gidişatını ve kalitesini şekillendirir.
  •  Mesleki anlamda başarılı ya da başarısız bir kişi oluşumuz hayattan alacağımız hazzı ve doyumu belirler.
  • Sosyal çevremizi hatta eş seçiminizi etkileyebilir.
  • Hangi kentte öğrenim göreceğinizden, kentin hangi bölgesinde çalışacağımıza kadar yaşayacağımız çevreyi veya çevrenin özelliklerini ortaya koyabilir.
  • Gelir düzeyimizi ve geçim tarzımızı belirler.
  • Toplumdaki statümüze, çevremiz ve ailemiz ile ilişkimize yön verebilir.

Meslek yaşamımızın tüm hayatımızdaki yerini göz önüne aldığımızda çalışma hayatımızın kalitesinin ve çalışma adına yaptığımız faaliyetlerin bireysel mutluluğumuza doğrudan etkisi vardır. Dolayısıyla çalışma hayatında ve özel hayatımızda mutlu olmanın ilk adımı kendimize uygun meslek seçiminden geçer. Buna karşılık, seçtikleri meslek kendisini ifade etmeyen kimselerin çalışmaya karşı isteksiz, doyumsuz, yeniliklere direnen ve mesleklerini değiştirme gayreti içinde olduklarını görmekteyiz.

İnsan hayatında böylesine önemli etkileri olan bir kararın iyice düşünülmeden verilmesi, hayal kırıklığına, mutsuzluğa ve başarısızlığa yol açar. Tüm bunların sonucunda kendini değersizleştiren ve işe yaramaz gören bireyin ruh sağlığı ve çevreyle olan iletişimi de bozulur

Bir mesleği seçmeden önce kendimizi iyi tanımamız gerekiyor. İlgi, kabiliyet ve beklentilerimizi netleştirmeliyiz. Sevmediğimiz bir alanı sırf parası iyi diye tercih etmek bizi mutlu etmeyecektir. Hayatımızın en önemli kararlarından biri meslek seçimimizdir. Seçtiğimiz meslek hayatımız boyunca bizimle beraberdir. Onu nereye gidersek gidelim hep yanımızda taşırız. Meslek seçimi bu kadar önemli iken gençlerin çoğu bu seçimi ya popülerliğe göre ya da tercih esnasında bir anlık kararına göre yapıyor olması sonuçları itibarı ile çok sakıncalı bir durumdur.

MESLEKLERLE İLGİLİ NELER BİLİNMELİDİR?

Meslekî rehberlik hizmetlerinin ilk basamağı, gencin özelliklerini tanıma; ikinci basamak ise meslekleri inceleme ve tanıma, sonra da bu bilgileri eşleştirerek uygun bir karara gitmeyi kapsar. O halde ikinci aşama da gencin çeşitli meslekleri tanıması için yardım etmek gerekir. Çünkü birey kendini ne kadar iyi tanırsa tanısın, meslekler hakkında doğru ve yeterli bilgiye sahip değilse uygun bir meslekî seçim yapamaz. Bir meslek nasıl incelenir? Bir meslek hakkında ne yönlerden bilgi toplamalıyız? Bu sorular aşağıdaki şekilde listelenebilir:

1) “Mesleğin gerektirdiği faaliyetler, yapılan işin özellikleri nelerdir? İşte gereken sorumluluklar, görevler, güçlükler nelerdir? Bu meslek ne gibi etkinlikleri kapsamaktadır?” gibi işin esas yapısını ortaya koyacak bilgiler.

2) “Çalışma ortamı ve koşulları nasıl? İş nasıl bir ortamda yürütülüyor? Bu ortamda neler kullanılıyor, kimlerle ilişki kuruluyor? Günlük, haftalık çalışma saatleri; çalışma koşullarının güç olup olmadığı” gibi bilgiler.

3) “Bu meslekle uğraşanlarda aranan nitelikler nelerdir? Yaş, cinsiyet, boy, ağırlık, duyu organlarının hassaslığı gibi nitelikler yönünden bir sınırlama ya da tercih durumu var mı? Genel ve özel yetenekler açısından iş, ne gibi yetenekler gerektiriyor? Bunun yanında yabancı dil bilme, bilgisayar kullanma vb. yeterlilikler gerektiriyor mu?” gibi bilgiler.

4) “Mesleğe hazırlanma ve giriş nasıl olmaktadır? Meslek nasıl bir eğitim gerektiriyor? Eğitimi veren kurumlar, eğitim süresi, bu okullara giriş koşulları, okuldan sonra staj-uygulama şartları… İşe giriş sınavla mı, işe giriş koşulları nasıl?” gibi bilgiler.

5) “Meslekte ilerleme ve gelir durumu vb. mesleğin başlangıçtaki kazanç ve statüsü nasıldır? Bu statü ve gelir nelere bağlı olarak ve nasıl artmaktadır? Meslek ömür boyu sürecek nitelikte midir? Emeklilik koşulları nasıldır?” gibi bilgiler.

Bu bilgeler mesleğin özelliğine ve bilgiyi kullanacak kişinin ihtiyacına göre geliştirilebilir. Böylece, daha önce bir meslek üzerine böyle ayrıntılı bilgisi olmayan gencin mesleği yeterince tanıması, avantajları ve dezavantajları üzerinde düşünmesi sağlanır.

Ancak burada önemli bir sorun bu bilgilerin nerelerden ve nasıl sağlanacağıdır? Bunun için aşağıdaki yollar önerilir:

·         Mesleklerle ilgili malzemelerin toplanması (çeşitli kurumlar/meslekler hakkında yazılmış katalog, kitap, dergi, broşür vb. malzemeler)

·         İşyerlerine ziyaret, gözlem ve incelemeler

·         Meslek elemanları ile görüşme, konferanslar

·         Kısa süreli iş tecrübesi (yarım günlük veya hafta sonları o işyerinde çalışma, ya da izne bağlı deneme çalışmaları)

·         Öğrencilerden ‘meslek inceleme grupları’ oluşturarak araştırma yapma

·         Meslek seminerleri

·         İş ve İşçi Bulma Kurumu, Meslek Rehberlik Merkezinden yararlanma

Bu yollar okulun ve çevrenin olanakları, öğrencilerin ihtiyaç ve isteklerine göre geliştirilebilir. Meslekler hakkında bilgi toplamada ve yararlanmada öğrencilere görev ve sorumluluk verilmesi daha etkili olur.
En iyi meslek?
        En iyi meslek, sizin özellik ve koşullarınıza en uygun olan, beklentilerinizi karşılayan, sizi en çok tatmin edecek ve tüm yeteneklerinizi kullanarak kendinizi geliştirebileceğiniz meslektir.

 

 

 

Mustafa ALACA

Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü